źródło tła: perseveranceendurancehorses.files.wordpress.com
Czym są sportowe rajdy konne
Sportowe rajdy konne (odpowiednik angielskiej nazwy endurance - wytrzymałość) częstokroć niesłusznie mylone z wycieczkami konnymi, są dyscypliną, której celem jest sprawdzenie wytrzymałości koni na długich trasach liczących od 40 do 160 km w ciągu jednego dnia (do 100 km w ciągu dwu dni).
Krótka historia rajdów w Polsce i na świecie
1953 r. – pierwsze zawody rajdowe – Hiszpania
1984 r. - pierwsze Mistrzostwa Europy (Francja)
1986 r. - pierwsze Mistrzostwa Świata (Włochy), pierwsze rajdowe zawody w Polsce
1990 r. - pierwsze oficjalne Mistrzostwa Polski, dwudniowe (2x 100km) rozegrane w Białymstoku, zwycięzcą została Aleksandra Szulen na koniu Horror.
1998 r. - Mistrzostwa Świata w Dubaju - przełomowe dla dyscypliny, gdyż wiązało się to z ogromnym sponsoringiem oraz zaowocowało wzrostem rangi i popularności dyscypliny na całym świecie
2000 r. - drugie miejsce popularności wśród dyscyplin jeździeckich, powstanie Komisji ds. Rajdów w FEI
ZO Gieniusze 23-25.05.2010 r., fot. J. M. Maliszewski, źródło: endurance.pl
Na bramce weterynaryjnej - Mont le Sole 2012, fot. Grzegorz Leś, źródło: endurance.pl
Przebieg zawodów
Przegląd weterynaryjny
Zazwyczaj po południu w przeddzień startu w zawodach odbywa się przegląd weterynaryjny, na który stawić się muszą wszyscy zawodnicy wraz ze swoimi końmi. Każdy z wierzchowców przechodzi badania, by na tej podstawie stwierdzono jak czują się po transporcie oraz czy są gotowe do brania udziału w konkursie. Weterynarze sprawdzają poszczególne parametry u konia:
- tętno (mierzone stetoskopem przez 1 minutę na klatce piersiowej konia)
- wypełnienie naczyń (sprawdzane poprzez naciśnięcie palcem naczyń krwionośnych dziąseł i określenie czasu powrotu do stanu pierwotnego)
- odwodnienie (badane prze odciągnięcie skóry na łopatce i sprawdzenie czasu, w którym fałd skóry powraca do stanu wyjściowego)
- perystaltykę jelit (określaną poprzez osłuchiwanie stetoskopem okolicy brzucha – jelit)
- napięcie mięśni (sprawdzane, dzięki uciskowi dużych partii mięśni – zadu, łopatki, szyi)
Kontrola ruchu na bramce weterynaryjnej - Mont le Sole 2012, fot. Grzegorz Leś, źródło: endurance.pl
- ruch (kontrola odbywa się na ścieżce o długości ok. 40 m, którą jeździec przebiega z koniem w ręku; koń bez siodła porusza się kłusem , znajdując się tyłem do komisji weterynaryjnej, a następnie zakręca i pokonuje ten sam odcinek, biegnąc na wprost komisji).
W niższych klasach (LL, L, P i N) każdy z tych pomiarów jest punktowany oznaczeniami od A do D, gdzie A jest najwyższą notą, a D oznacza niedopuszczenie konia do zawodów – np. D za ruch oznacza kulawiznę.
Zebranie techniczne
Uczestniczą w nim zarówno członkowie komisji weterynaryjnej, sędziowie, zawodnicy, trenerzy oraz ekipy serwisowe. Organizator, gospodarz toru oraz sędzia główny przewodniczą spotkaniu, przypominając o regulaminie przeprowadzania konkursów, rozdając mapki z zaznaczonymi trasami, a także numery startowe dla każdego uczestnika (koszulki bez rękawów z numerkiem z przodu i z tyłu).
Wspólny start - Mistrzostwa Europy Juniorów i Młodych Jeźdźców, Kreuth 2012, fot. Maciej Kacprzyk, źródło: endurance.pl
Rozgrzewka przed startem - CEI Babolna 3-5.05.2013, fot. Grzegorz Leś, źródło: endurance.pl
Start
Po pozytywnym przejściu badania weterynaryjnego koń jest gotowy do startu, a ten z kolei, odbywa się we wczesnych godzinach porannych (nawet o 5 rano, szczególnie latem, by uniknąć upałów oraz by zawodnicy z trasy 160 km, zdążyli wrócić przed nocą). Zależnie od ilości odbywających się konkursów, starty są odpowiednio rozłożone np. co godzinę. Zawodnicy niższych klas (LL, L, P, N) są wypuszczani co 2 minuty w parach – chyba, że zawodników jest niewielka ilość, wtedy dopuszczalny jest start grupowy. W wyższych klasach (1*, 2**, 3***) uczestnicy mogą startować wspólnie. Jednakże większa część doświadczonych jeźdźców woli odczekać kilka minut i wyjechać po starcie – ze względu na to, że nie chcą jechać w jednej grupie z ogierami, klaczami, końmi kopiącymi itd. Wolą odciąć się od pozostałych i trzymać własnego tempa.
Ubiór zawodnika
- Kask jeździecki z atestem.
- Bezpieczne buty na konia z obcasami o wysokości min. 12 mm lub obuwie sportowe i strzemiona zamknięte (koszyczkowe).
- Spodnie jeździeckie oraz (co nie jest obowiązkowe) przyjęła się koszulka polo z kołnierzykiem.
Serwisy
Taki sam obrazek jak na rajdach samochodowych ma miejsce podczas rajdów konnych. To znaczy, że na trasie jeździec oraz jego koń w wyznaczonych punktach mogą skorzystać z pomocy własnej ekipy serwisowej. Taki serwis, składający się z kilku, a czasem prawie kilkunastu osób jest fundamentem sukcesu jeźdźca. Serwisanci chłodzą konia, poją, nierzadko karmią czymś, co poprawi perastaltykę jelit, bądź doda energii wierzchowcowi na kolejne kilometry.
Dzień przed rozpoczęciem zawodów uczestnicy zapoznają się z mapkami przebiegu trasy danego konkursu. Jest to odpowiedni moment do ustalenia ze swoją ekipą serwisową, w których punktach powinni czekać na swego zawodnika.
Serwis na trasie - Mistrzostwa Świata, Euston Park 2012, fot. Maciej Kacprzyk, źródło: endurance.pl
Beata Dzikowska na koniu Ersted - Mistrzostwa Świata, Euston Park 2012, fot. Maciej Kacprzyk, źródło: endurance.pl
Trasa
Trasa, odpowiednio oznakowana, podzielona jest na pętle o długości 20 – 40 km, zależnie od zaplanowanego całkowitego dystansu (np. 120 km to 4 pętle po 30 km). Po każdej pętli jeździec przejeżdża metę, jednakże czas, w którym przebył dany odcinek, zamykany jest dopiero na bramce weterynaryjnej, gdzie koń musi przejść wcześniej wspomnianą kontrolę weterynaryjną, uzyskując pozytywny wynik.
Najważniejszym i pierwszym wykonywanym badaniem jest pomiar tętna. Jeśli zawodnik wejdzie z koniem zbyt wcześnie i tętno wierzchowca jest za wysokie, istnieje możliwość by po 15 min (nie później) ponownie wszedł na bramkę. W takiej sytuacji musi jednak przepuścić osoby wchodzące na bramkę po raz pierwszy, które nie powtarzają badania, a czas jego przejazdu zatrzymany zostanie dopiero przy drugim wejściu na bramkę.
Jest więc to sztuką - na tyle dobrze poznać swego konia, by móc zdecydować, czy pokonać trasę jak najszybciej, a następnie liczyć na to, że koń szybko „zejdzie” z tętna, czy może pojechać ostatnie kilometry dużo wolniej i spokojniej, by móc praktycznie od razu wejść na bramkę. Dużym ułatwieniem w tej sytuacji jest tętnomierz, umieszczany pod popręgiem, który na bieżąco wysyła informacje zawodnikowi o ilości przebytych kilometrów, średniej prędkości na trasie oraz wysokości tętna jego konia. Odbiornik tego rodzaju informacji jest produkowany w formie zegarka, który nie przeszkadza jeźdzcowi podczas jazdy i może on stale kontrolować parametry, nie tylko tuż przed wejściem na bramkę weterynaryjną, ale także podczas całej trasy. Dużo tańszą wersją przyrządu do pomiaru tętna może posłużyć stetoskop – łatwo dostępny, niestety nie zawsze można na nim polegać – mokra sierść i hałas z zewnątrz często utrudnia dokładny pomiar tętna.
Serwis tuż za metą - Artur Landau i koń Boris, Mistrzostwa Polski Juniorów i Młodych Jeźdźców, Gieniusze 30.07-01.08.2010, fot. Monika Mikulska, źródło: endurance.pl
Oczywiście przed badaniami weterynaryjnymi jeździec oraz koń mogą skorzystać ze swojego serwisu, który stacjonuje przy mecie. Gdy tylko jeździec przekracza linię mety, każdy z serwisantów wykonuje swoje zadanie – jedni zdejmują sprzęt z wierzchowca – siodło, ochraniacze, inni poją i karmią konia, a jeszcze inni chłodzą go, polewając strumieniami wody z butelek lub okładają mokrymi ręcznikami. Zawsze powinen być też ktoś, kto zajmie się jeźdźcem – poda napoje z elektrolitami, zrobi masaż i będzie kontrolował jego stan fizyczny,
Serwis na mecie KJ Champion - CEI/CEN Kuźnia Nowowiejska 2012, fot. Krzysztof Dobies, źródło: endurance.pl
Trwa walka z czasem, polewanie, chłodzenie, karmienie, masowanie i mierzenie tętna. Jest! Tętno zeszło poniżej dopuszczalnego. Jeździec lub osoba wyznaczona jak najszybciej udaje się na bramkę weterynaryjną. Niektórym dotarcie tam, od momentu przekroczenia mety, zajmuje nawet mniej niż 1 minutę! Należy pamiętać także, że czas wejścia na bramkę nie może przekroczyć 15 – 20 min (w zależności od klasy konkursu).
Po pozytywnym przejściu badań zawodnik oraz jego czworokopytny partner mają czas na odpoczynek, nabranie sił i uzupełnienie płynów. Czas ten mieści się w przedziale od 30 do 50 minut w zależności od dystansu. Po upływie tego czasu zawodnik wyrusza w drogę, zmierzyć się z kolejną pętlą.
W wyższych klasach (1*, 2*, 3*) jeździec – senior (osoba powyżej 21 roku życia) przy każdym wejściu na bramkę weterynaryjną musi się zważyć wraz ze sprzętem jeździeckim (czyli wszystkim tym, co wierzchowiec niesie na swoim grzbiecie). Zależnie od danej klasy wymagana jest minimalna waga 70-75 kg. Jeżeli jeździec nie osiąga takiej wagi, musi skorzystać z obciążników doczepianych do siodła lub czapraka o pożądanej wadze np. 10 kg.
Od lewej: Artur Landau na Amisie, Beata Dzikowska na Elosie, Joanna Zarzecka na Sednie, z tyłu Olga Ciesielska na Bilalu - źródło: endurance.pl - CEI/CEN Kuźnia Nowowiejska 2012, fot. Krzysztof Dobies, źródło: endurance.pl
Na szczęście wszystko skończyło się dobrze - zawodniczka spadła za metą, więc według regulaminu nie została wyeliminowana, ponieważ metę przejechała na koniu. Warka 2007
Meta
Ostateczny czas przejazdu zamykany jest na mecie, stąd często możemy być świadkami niesamowitych finiszy, gdzie konie zmęczone już po długotrwałej jeździe, znajdują siłę na naprawdę szybki galop, rywalizując z pozostałymi uczestnikami. Również ten moment wymaga od jeźdźca bardzo dobrej znajomości swego konia – czy może sobie pozwolić na wyścig do mety, wierząc, że zdąży obniżyć mu tętno w określonym regulaminowo czasie, czy lepiej nie walczyć o miejsce, tym samym nie ryzykując eliminacją z konkursu.
Zawody wygrywa koń, który ukończy trasę w najkrótszym czasie i pozytywnie przejdzie ostatnie badanie weterynaryjne.
Best Condition
Konkurs Best Condition ma wyłonić konia najlepiej przygotowanego do zawodów. Jest także wyróżnieniem, potwierdzającym także umiejętności jeźdźca oraz wiedzę trenera.
Best Condition odbywa się po dwóch godzinach od momentu przekroczenia linii mety przez zwycięzcę. Biorą w niej udział, poza zwycięzcą, wszystkie konie, które skończyły rajd najpóźniej w godzinę po nim. Komisja wybiera konia, który prezentuje się najefektowniej, sprawia wrażenie najbardziej wypoczętego, ma najlepsze wyniki badań.
Na bramce weterynaryjnej - Ruś Mała, 4-6.06.2010, fot. JKS Jasiorówka, źródło: endurance.pl
Podstawy eliminacji
Zawodnik może być wyeliminowany na podstawie użycia niedozwolonego sprzętu podczas przebiegu konkursu tj. ostróg, bata, czarnej wodzy. Eliminacji podlega także koń, który przebędzie dystans zbyt wolno, nie osiągając minimalnej prędkości lub nie przejdzie badań weterynaryjnych (kulawizna, odwodnienie etc.). Jeśli podczas badań na bramce weterynaryjnej zwierzę okaże się mieć złe parametry metaboliczne – zbyt wysokie tętno, za duże odwodnienie itd. (nawet podczas drugiego „podejścia”), koń zostaje wyeliminowany.
W przypadku wyeliminowania konia na bramce weterynaryjnej z przyczyn metabolicznych koń musi zostać zbadany przez lekarza weterynarii bezpośrednio po opuszczeniu bramki weterynaryjnej po 30 minutach. Jeśli nadal zwierzę nie przechodzi badania pozytywnie, otrzymuje ono zakaz startu przez 60 dni. Kolejna z rzędu lub druga w ciągu 3 miesięcy eliminacja konia z przyczyn metabolicznych skutkuje zakazem startów przez 90 dni.
Kara za nieprzemyślane starty jest więc dosyć dotkliwa.
Klasy zawodów
Niższe klasy (LL, L, P, N) mają charakter treningowy – ich celem jest wprowadzenie adeptów w dyscyplinę rajdów.
a) Objęte klasyfikacją punktową – wygrywa koń, który zdobędzie największą ilość punktów
Punktowane są parametry konia (odwodnienie, ruch etc.), prędkość uzyskana na trasie oraz czas wejścia na bramkę, liczony od momentu przekroczenia linii mety.
Klasa LL
Min. wiek konia: 4 lata
Min. wiek jeźdźca: 10 lat (startujący na kucach), 12 lat (na koniach)
Dystans: pomiędzy 10 a 19 km
Max. tętno: 64 uderzenia/minutę
Max. ilość czasu do wejścia na bramkę: 20 min.
Dopuszczalna prędkość: 8 – 14 km/h
Klasa L
Min. wiek konia: 4 lata
Min. wiek jeźdźca: 12 lat
Dystans: pomiędzy 20 a 39 km, rozgrywany w ciągu 1 dnia
Max. tętno: 64 uderzenia/minutę
Max. ilość czasu do wejścia na bramkę: 20 min.
Dopuszczalna prędkość: 10 – 14 km/h
Klasa P
Min. wiek konia: 5 lat
Min. wiek jeźdźca: 13 lat
Dystans: pomiędzy 40 a 79 km, rozgrywany w ciągu 1 dnia
Max. tętno: 64 uderzenia/minutę
Max. ilość czasu do wejścia na bramkę: 20 min.
Dopuszczalna prędkość: 10 – 16 km/h
Klasa N
Min. wiek konia: 6 lat
Min. wiek jeźdźca: 14 lat
Dystans: pomiędzy 80 a 90 km, rozgrywany w ciągu 1 dnia
Max. tętno: 64 uderzenia/minutę
Max. ilość czasu do wejścia na bramkę: 20 min.
Dopuszczalna prędkość: 10 – 16 km/h
W środku - Maciej Kosicki na Eurolandzie - Abu Zabi 2011, fot. Milena Kalata, źródło: endurance.pl
b) Na czas – wygrywa koń, który przebędzie dystans w jak najkrótszym czasie
Klasa 1*
Min. wiek konia: 6 lat
Min. wiek jeźdźca: 14 lat
Dystans: pomiędzy 80 a 119 km, rozgrywany w ciągu 1 dnia
Max. tętno: 64 uderzenia/minutę
Max. ilość czasu do wejścia na bramkę: 20 min., a na mecie 30 min.
Dopuszczalna prędkość: minimum 10 km/h
Min. waga jeźdźca – seniora: 70 kg
Klasa 2*
Min. wiek konia: 6 lat
Min. wiek jeźdźca: 14 lat
Dystans:
- pomiędzy 120 a 139 km w ciągu 1 dnia
- w zawodach 2-dniowych po 70-89 km w ciągu każdego dnia
Max. tętno: 64 uderzenia/minutę
Max. ilość czasu do wejścia na bramkę: 20 min., a na mecie 30 min.
Dopuszczalna prędkość: minimum 12 km/h
Min. waga jeźdźca – seniora: 70 kg
Klasa 3*
Min. wiek konia: 7 lata
Min. wiek jeźdźca: 14 lat
Dystans:
- pomiędzy 140 a 160 km w ciągu 1 dnia
- w zawodach 2-dniowych po 90-100 km w ciągu każdego dnia
- w zawodach 3-dniowych i dłuższych po 70-80 km w ciągu każdego dnia
Max. tętno: 64 uderzenia/minutę
Max. ilość czasu do wejścia na bramkę: 20 min., a na mecie 30 min.
Dopuszczalna prędkość: minimum 12 km/h
Min. waga jeźdźca – seniora: 75 kg
*Na podstawie regulaminu obowiązującego od 01.01.2016 r.
Krótko o przygotowaniu konia rajdowego
Tak naprawdę największą trudnością w samych długodystansowych rajdach konnych nie są same zawody, ale codzienne przygotowanie konia. Jak podczas trasy będzie sprawdzał się nasz czterokopytny partner i ile będziemy mogli od niego oczekiwać, zależy przede wszystkim od zbilansowanej diety oraz planu treningowego.
Czy zawodnik, starujący w zawodach regionalnych w skokach bądź ujeżdżeniu, aż tak dokładnie planuje żywienie swojego konia, mierząc ilość dostarczanego białka, węglowodanów czy tłuszczów? Inwestuje w dobrej jakości pasze, elektrolity oraz dodatki paszowe, często także przygotowując mieszanki z naturalnych produktów - warzyw, pestek słonecznika, wysokiej jakości oliwy z oliwek.
Koń rajdowy to maratończyk i nie ma tu miejsca na przypadek. Jeśli ktoś wygrywa, to znak, że musiał poświęcić wiele pracy swojemu koniowi. Zawodnika nie mógł odciążać luzak podczas treningów, ponieważ na zawodach nie wytrwałby takiego dystansu. Przez setki godzin intensywnej pracy wytwarza się więź między koniem, a człowiekiem. Jeździec zna go na tyle dobrze, że jest w stanie rozpoznać po subtelnych sygnałach, co dzieje się z jego koniem. Wie, po jakim dystansie wierzchowiec powinien być spocony, jak szybko zmniejsza mu się tętno po wysiłku i kiedy potrzebuje uzupełnić płyny.
Poza zwykłym treningiem, konia należy przyzwyczaić do czesto kilkugodzinnego transportu. Podstawą jest także nauka zwierzęcia wchodzenia do zbiorników wodnych – jezior, rzek, które często znajdują się na trasie rajdu. Koń powinien umieć z nich korzystać, nietylko chętnie chłodząc nogi, ale także z nich pijąc.
Trasa zazwyczaj przemierzana jest w galopie, więc wielu zawodników uczy swoje konie lotnej zmiany nogi co 2-5 minut, by obciążenie mięśni było rozłożone równomiernie.
Codzienny trening konia musi więc być odbywany w różnorodnym terenie, zależnie od miejsca zawodów, w których zamierzamy brać udział. Inaczej przygotujemy zwierzę do startu w południowej Polsce, gdzie występują duże różnice terenu, a inaczej na konkurs w Emiratach Arabskich, gdzie trasa przebiega przez pustynię.
Lize Labuschagne na Hurst Louna, źródło: arabhorse.co.za
źródło: willowbendfarm.webs.com
Preferowane rasy koni
Koń do rajdów musi być zdrowy i prawidłowo zbudowany. Szczególnie istotna jest prawidłowa budowa kończyn. W rajdach, jak w żadnej innej dyscyplinie jeździeckiej nieprawidłowości budowy kończyn rzutują na możliwości konia, są przyczyną gorszej ekonomiki ruchu, częstszych kulawizn, a czasem nawet uniemożliwiają starty na dłuższych dystansach.
Najlepiej spradzającą się rasą są bez wątpienia araby. Do ras preferowanych można także zaliczyć kłusaki oraz konie, mające domieszkę koni arabskich. Bardzo dobrze sprawdzają się m.in. nasze polskie małopolaki. Jednakże na arenie międzynarodowej konie czystej krwi arabskiej wiodą prym.
Docenia się ich upór, zdolność do pokonywania długich dystansów, nawet w wysokich temperaturach oraz zdolność do szybkiej regenracji sił.
Niestety w Polsce latami hodowano konie arabskie tylko na pokazy – mam tu na myśli np. znany wszystkim Janów Podlaski, słynący z hodowli właśnie tej rasy. Konie te, miały być piękne, dobrze się prezentować i poruszać. Nikt nigdy nie myślał o selekcjonowaniu koni do „linii rajdowej”, wybierając te okazy, które wykazują się niesamowitą dzielnością, wydajnością chodu oraz wytrzymałością. Taka „linia rajdowa” istnieje już od dawna we Francji, gdzie hodowane są najlepsze do rajdów araby w Europie. Myślę, że wkrótce, dzięki rosnącej popularności dyscypliny, na podstawie dobrej selekcji, powstanie linia koni rajdowych również i w Polsce.
Przegląd weterynaryjny - Mistrzostwa Polski Młodych Koni, Gieniusze 8-10.10.2010, fot. Monika Mikulska, źródło: endurance.pl
Podsumowanie
Długodystansowe rajdy konne odbywają się w Polsce dopiero od 25 lat (dla porównania – skoki przez przeszkody mają miejsce już od 135 lat). Mimo, że jest najmłodszą dyscypliną w Polsce, w sondażach popularności zdobywa drugie miejsce, ustępując jedynie skokom.
Osobiście, mam nadzieję, że popularność zawodów przełoży się także na zainteresowanie medialne rajdami, a także na coraz wyższy profesjonalizm, startujących w nich zawodników.
Produkt dodany poprawnie do Twojego koszyka
